پوستر اصلی عکس کلیک کنید

  در حال حاضر شیوع بیماری آنفلوانزای جدید در کشور بیداد می کند، ترس مردم که بیشتر ناشی از اطلاع رسانی غلط جراید کشور است به مسئله فوق دامن زده است.  این مقاله سعی دارد تا اصل مطلب و اینکه چرا آنفلوانزای خوکی دارای اهمیّت می باشد را بیان کند قطعاً دانستن مطالب پیش رو می تواند بسیار از مشکلات و نگرانی های بی مورد را برطرف کند.

نکات مهم

به توصیه سازمان بهداشت جهانی به آنفلوانزای فعلی که بسیار شایع شده «آنفلوانزای جدید» یا «آنفلونزای پاندمیک» و یا «آنفلوانزای (A(H1N1 نوع خوکی» گفته می شود. بیان کامل نوع ویروس مهم بوده چون ویروس آنفلوانزای معمولی با فصلی نیز از نوع (A(H1N1 است.  بنابراین صرف گفتن اینکه «آقای دکتر نکنه من آنفلوانزای نوع A گرفتم» بی معنی است گرچه پزشک معالج متوجه گفته بیمارش که همانا «آنفلوانزای (A(H1N1 نوع خوکی» می شود ولی با توجّه به اینکه در حال حاضر در مطب پزشکان، بیماران ازدحام عجیب غریبی را سبب شده اند وقتی برای توضیح برای بیمار نیست.

کلمه آنفلوانزا از زبان ایتالیایی در قرن پانزدهم به معنی «تأثیرستارگان» گرفته شده است. آنفلوانزا یک بیماری ویروسی حاد و معمولاً خودمحدود شونده است. که به وسیله سه نوع ویروس آنفلوانزای به نام های A، B و C ایجاد می شود. انتقال آن از راه دستگاه تنفس است ولی با ایجاد بیماری تظاهرات غیرتنفسی زیادی را ایجاد می کند. ویروس آنفلوانزا جز ویروس RNA ویروس ها است.

نوع A آنفلوانزا دارای پوشش ویژه گلیکوپروتئینی حاوی هموآگلوتینین (H) و نوروآمینیداز (N) است تاکنون ?? گونه هموآگلوتینین (H) و ? گونه نوروآمینیداز (N) برای نوع A شناخته شده است. با توجّه به عدد ?? و ? بایستی ??? نوع ویروس آنفلوانزای نوع A داشته باشیم ولی خوشبختانه تاکنون فقط ترکیب H1N1 ،H3N2 ،  H2N2با بدن انسان تطبیق داشته و ایجاد بیماری می کند. بطوریکه  این زیرگروه های آنفلوانزای نوع A توانسته است همه گیری ها و جهانگیری های بیماری آنفلوانزا را ایجاد نماید.

نوع B آنفلوانزا با میزان کمتری ایجاد همه گیری های منطقه یا گسترده و با علایم خفیف تری  می کند.

نوع C آنفلوانزا معمولاً بصورت تک گیر و یا همه گیری های کوچک و کم تعداد نقش دارد.

کلاً مخزن ویروس های آنفلوانزا که در انسان بیماریزا هستند خود انسان است ولی سوش هایی نیز در بین خوک ها، اسب ها، پرندگان و … وجود دارد که از نظر خاصیّت آنتی ژنیک وابسته به سوش های انسانی بوده  و بعضی از آنها در انسان نیز ایجاد بیماری آنفلوانزا می کند (در واقع نوع حیوانی با نوع انسانی تداخل ژنتیکی یافته و نوع جدیدی از آنفلوانزای حیوانی را ایجاد می کند که در انسان نیز بیماریزا خواهد بود) که جدیدترین آنها آنفلونزای جدید یا خوکی و آنفلوانزای پرندگان است.

ممکن است این سؤال در ذهن خیلی از افراد ایجاد گردد که چرا بدن بر علیه این ویروس که با این حساب  که تنوع شان نیز محدود است نمی توانند مقاوم بشوند و یا اینکه سازمان بهداشت جهانی برای آن واکسنی مثل واکسن سرخک تولید نمایند. برای پاسخ به این سؤال باید دو مطلب دیگر توضیح داده شود:

یکی از مشخصه های منحصر به فرد ویروس آنفلوانزا تغییرات مکرّر در آنتی ژن های آن است (تغییرات آنتی ژنیک) بطوریکه این تغییرات ژنی سبب ایجاد ویروس های آنفلوانزای جدید با تغییرات آنتی ژنیک کم که بیماریهای آنفلوانزایی کوچک و یا شدید بدون مقاومت در افراد در معرض خطر ایجاد می کند. این نوع از تغییرات  آنتی ژنیک بر اساس منطقه جغرافیایی شماره کشت و سال جدا شدنشان نامگذاری می شوند مثلاً منظور از A(H3N2)/77/Texas این است که آنفلوانزای (A(H3N2 برای اولین بار در سال ???? در تکزاس شناسایی شده است. امّا این تغییرات آنتی ژنیک به دو شکل ایجاد می گردد:

دریفت آنتی ژنیک (Antigenic Drift): به تغییرات کوچک که به طور مداوم در ویروس اتفاق می افتد اطلاق می گردد. (این تغییرات هر سال یا چند سال روی می دهد و کلاً بیماری شدید آنفلوانزایی را ایجاد نمی کنند).

شیفت آنتی ژنیک (Antigenic Shift): تغییران عمده در ویروس آنفلوانزا منجر به شیفت آنتی ژنتیک شده و پاندمی وحشتناک را به علّت ویروس های جدید که جمعیت انسانی به ایمنی ندارند ایجاد می کند. این تغییرات هر ?? تا ?? سال پس از چرخش ویروس در محیط ایجاد می گردد. نمونه این حالت همین آنفلوانزای جدید یا خوکی است. آخرین بار این آنفلوانزا حدود ?? سال پیش شایع شده بود و افراد بسیار زیادی را مبتلا کرده بود.

موتاسیون مکرر ژن های گلیکوپروتئین سطحی ویروس سبب ایجاد تیپ های گوناگونی می شودکه بر اساس منطقه جغرافیایی شماره کشت و سال جدا شدنشان نامگذاری می شوند.

بنابراین:

• یکی از دلایل مهم بودن آنفلوانزای جدید یا خوکی (Swine Flu) این است که تغییرات آنتی ژنیک آن از نوع «شیفت آنتی ژنیک» است و مردم نسبت به ویروس جدید هیچ ایمنی ندارند و اگر مبتلا شوند بیماری شدیدی ایجاد می کند.
• قدرت سرایت آنفلوانزای نوع خوکی(Swine Flu) شدیداً بالاست بطوریکه ظرف چند ماه فاز ششگانه جهانگیری آنفلوانزا طی نموده است.
• قدرت کشندگی بیماری آنفلوانزای خوکی (Swine Flu) مثل آنفلوانزای معمولی یا فصلی نیم تا ? % است. (قدرت سرایت شدید ولی قدرت کشندگی خیلی کم).
• ویروس آنفلوانزای پرندگی یا (A(H5N1 که هم اکنون در اثر موتاسیون بسیار شدید و جدی به یک ویروس بسیار کشنده انسانی تبدیل شده (??% قدرت کشندگی دارد!! امّا قدرت سرایت بسیار کم دارد) این ویروس از نظر فاز شش گانه جهانگیری آنفلوانزا در مرحله سوّم (مرحله ای که از پرندگان به انسان منتقل می شود یعنی انتقال از انسان به انسان هنوز نداریم). این پاندمی (انفلوانزای پرندگان) متوقف نشده و هنوز ادامه دارد در واقع فقط تحت شعاع سر و صدای آنفلوانزای خوکی قرار گرفته است.
• با توجه به اینکه انفلونزای جدید یا خوکی (Swine Flu) قدرت سرایت بسیار زیاد ولی کشندگی بسیار کم و بر عکس آن آنفلوانزای پرندگی قدرت سرایت کم ولی قدرت کشندگی بسیار زیاد دارد. نگرانی متولیان بهداشت جهانی اینست که این دو ویروس در کنار یکدیگر قرار گیرند و در اثر جهش آنتی ژنیک یا شیفت آنتی ژنیک قرار گیرند و ویروس جدیدی ایجاد گردد که هم قدرت سرایت بسیار و هم قدرت کشندگی بسیار بالا داشته باشد که در اینصورت تراژدی یا مصیبت بزرگی نصیب بشر خواهد شد.

بنابراین اهمیّت ویروس (H1N1)A نوع خوکی به دو دلیل است:

1. به دلیل اینکه تا حدود ?? سال پیش وجود نداشته بنابراین افراد هم هیچ ایمنی ای در مورد ویروس ندارند پس بیماری شدیدی ایجاد می کند.
2. خطر جهش ژنتیکی با آنفلوانزای پرندگان و ایجاد ویروس جدید انسانی که هم قدرت سرایت بسیار زیاد را از آنفلوانزای (H1N1)A نوع خوکی را داشته باشد و قدرت کشندگی آنفلوانزای پرندگان. در این صورت فاجعه بشری خواهیم داشت.

علائم بیماری آنفلوانزای(H1N1)A خوکی

علائم بیماری بطور مشخص با شروع ناگهانی بعد از یک دوره کمون ? تا ? روزه بصورت تب ???? یا بالاتر(? تا ? روز)، لرز، سردرد متوسط تا شدید، درد عضلانی متوسط تا شدید، بی حالی و بی اشتهایی، درد مفاصل، درد عضلات چشم (بطوریکه با نگاه کردن به اطراف تشدید می گردد)، اشک ریزش، سوزش چشم، سرفه خشک، درد شدید گلو، خشونت صدا، خشکی گلو، گرفتگی و ترشح بینی،  سه شکایت تهوع، استفراغ و اسهال بر خلاف آنفلوانزای(A(H1N1 نوع فصلی یا معمولی، اغلب در آنفلوانزای ((A(H1N1 نوع خوکی دیده می شود. در کل این علایم معمولاً به مدّت ? تا ? روز باقی می مانند. البته همه علائم در یک بیمار ممکن است وجود نداشته باشد. در مورد سرفه، در اکثراً بیماران وجود داشته و مشکل ساز ترین قسمت بیماریست، ممکن است تا حداکثر ? ماه هم وجود داشته باشد اگر چه از شدت آن کاسته می گردد.

درمان:

در موارد شدید به پزشک مراجعه نمایید. ولی در موارد خفیف تر بیماری پرهیز از خورد مواد سرخ کردنی، ترشیجات، غذاهای فلفل دار. خوردن غذاهای آب دار مثل سوپ، آب مرغ، مایعات گرم و پرهیز از فعالیّت های سنگین مثل ورزش (فعالیّت های سنگین دوره بیماری را از طریق کاهش سطوح ایمنی افزایش می دهند)، ضد تب و ضد درد مثل استامینوفن یا ضد التهاب های دیگر، شربت ضد سرفه.  مصرف آنتی بیوتیک جهت درمان خود آنفلوانزا کاری عبث و بیهوده می باشد و هیچ جایگاه علمی ندارد.

پیشنهاد: با توجه به اینکه مطب های پزشکی این روزها بخاطر این بیماری تقریباً غلغله می باشد! جهت پیشگیری از ابتلا به این بیماری از مراجعات جزئی مثل کنترل فشار خون، سرما خوردگی جزئی، بردن همراه اضافی خود داری کنید چون خود این مطب ها در حال حاضر مخزن این بیماری هستند

سایت نیچر

دکتر مهرداد حلوائی

متخصص فیزیولوژی جانوری و کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآی چین